آیا چیزی به نام چشم‌زخم واقعا وجود دارد؟

شاید این جملات برای شما هم آشنا باشد، «فلانی را چشم کردند»، «فلانی چشمش شور است»، «اسفند دود کن چشم نخوری!»، «حتماً چشمت کردند»، همانطور که میدانید اعتقاد به چشم زخم از قدیم  در فرهنگ های مختلف وجود داشته و بیشتر برای دفع حرز، دعا و.. استفاده می­شود، به همین خاطر حتماً شنیده­اید که هنگام تعریف از چیزی بهتر است عبارت هایی مانند: «از چشم بد دور»، «بزنم به تخته» و «ما شاء الله» را به کار ببرید.

معمولاً برای عروس و داماد، فردی که قصد رفتن به حج دارد یا کسی که خانه جدید میخرد و.. گوسفند قربانی می­کنند یا برای دور کردن چشم بد اسپند می­ریزند، در حقیقت چشم زخم آسیبی است که از نگاه فرد حسود، بدخواه به کسی می رسد و شخصی که چشمش چنین تاثیری دارد، چشم شور، نظر زدن، بدچشم و.. نامیده می­شود.

آیا واقعا چشم زدن وجود دارد؟

به گفته دکتر قمشه­ای اعتقاد به چشم زخم یا «Evil Eye» در بیشتر فرهنگ­ها دیده می­شود، همواره در اطراف ما نیروهایی چون حسادت، نفرت و..وجود دارد که میتواند تاثیرات منفی و بدی روی زندگیمان داشته باشد، بطوریکه چند کلمه، یک نگاه و یا حرکتی میتواند آشوبی ایجاد کند، طبق گفته بزرگان بهتر است که از هم نشینی با چنین افرادی پرهیز کرد و امتیازات خود را در مقابل همگان قرار نداد.

​

هدف از نظر قربانی پیش‌گیری از چشم زخم است.

همانطور که گفته شد، چشم‌زخم، چشم حسد یا چشم شیطان (Evil Eye) به نگاه حسودانه به یک شیء یا به انسان گفته می­شود که به اعتقاد بسیاری افراد و در فرهنگ بیشتر کشورها به چشم می‌خورد، بر اساس این باورها چشم‌زخم باعث  رخ دادن بدشانسی یا اتّفاق بد می‌شود و نمادش به شکل تک‌چشم است، در زبان فارسی «چشم زخم»، در عربی «نظر»، در یونانی« το μάτι» ، به اسپانیاییmal de ojo ، ایتالیایی malocchioو در هاوایی به آن stink eye می­گویند.

در اقوام مختلف برای رهایی از این طلسم ها راهکارهای مختلفی ارائه کرده­اند، برای مثال هدیه دادن یک تکه شیشه که در وسط آن شکلی بصورت چشم وجود دارد و بیشتر در محل کار و منازل استفاده می­شود، چشم زخم؛ گونه­ای از بدخواهی است به این معنی که فرد چشم شور میتواند سبب بدشانسی یا صدمه به دیگران شود، در مقابل، یکسری طلسم با نام «نظر قربانی» طراحی شده که میتواند مانع از وارد شدن صدمات و بد اقبالی ها از نگاه دشمنان یا بدخواهان گردد.

وجود چنین عقیده­ای سبب شده تا بیشتر کشورها برای در امان ماندن اقدامات پیشگیرانه را جدی بگیرند و از هدایای دفع چشم زخم استفاده کنند، ریشه این اعتقاد در فرهنگ های مختلف از جمله اروپا، آفریقا و آمریکا متفاوت است و بیشترین تاثیرپذیری را در منطقه خاورمیانه دارد، بطوریکه بیشتر افراد در منازل خود برای جلوگیری از چشم زخم، این لوازم تزئینی را مورد استفاده قرار می­دهند، جالبه بدانید که یکی از سوغات و هدایایی که گردشگران افغانستانی و ایرانی با خود به همراه دارند، همین شیشه ها هستند.

​

چشم‌زخم باعث بدشانسی یا رخداد بد می‌شود و نمادش به شکل تک‌چشم است.

حضرت محمد (ص) نیز می‌فرماید که چشم زخم واقعه‌ای است که نمی‌توان آن را انکار کرد، بر اساس عقاید اسلامی برای در امان ماندن از چشم زخم راه‌های متفاوتی وجود دارد، از جمله آنها میتوان به: خواندن سوره فاتحه، آیت الکرسی و نیز دعاهای مربوطه اشاره نمود، با این حدیث درمی‌یابیم که چشم زخم امری می­باشد که در اسلام و مبانی دینی و تمدّن اسلامی باوری خرافی و تلقین شده ندارد، بلکه در مبانی دینی هم از آن سخنان زیادی مطرح شده است.

جالبه بدانید که از نظر برخی دانشمندان در درون بعضی چشم ها نیروی مغناطیسی خاصی وجود دارد که با تمرین و مهارت کافی میتوان آن را پرورش داد، بنابراین عمل چشم زخم را نمیتوان امری محال دانست امّا قبول کردن آن هم به طور اجمال به معنی پناه بردن به کارهای خرافی نیست.

عوامل ایجاد کننده چشم زخم چیست؟

• حسادت داشتن که سبب تخریب ذهن و روان آدمی می­شود و میتواند آسیب یا شر به او برساند.
• محبت کردن بیش از حد به چیزی یا کسی
• علاقه داشتن به نعمت های خداوند به جای دوست داشتن خالق( خداوند در قرآن می فرماید: اگر پدران، فرزندان و ثروت خود را بیشتر از خدا دوست بدارید، آنگاه باید منتظر عذاب الهی باشید).
• تنگ نظر بودن برخی افراد و خارج شدن انرژی منفی از چشم او وقتی به کسی یا چیزی نگاه می­کند.

چشم‌نظر یا نظرقربانی چیست؟

نظرقربانی یا به اصطلاح عامیانه نظر قربونی نوعی طلسم مرسوم در بسیاری مردمان بوده و هست، هدف از نظر قربانی پیش‌گیری از چشم زخم است،نظر قربانی بیشتر بر سر و گردن بچه‌ها یا حیوانات عزیزی که تامین‌کننده درآمد خانواده بودند به دیوار منزلمنزل و محل کسب آویزان می‌شده‌است، آویزان کردن زنگوله و مهره به همراه نظر قربانی شیوه ای مرسوم می­باشد که امروزه بیشتر نظر قربانی ها برای تزئین مورد استفاده قرار می­گیرند.

چشم زخم و آداب و رسوم مربوط به آن در ترکیه

​

بر اساس یکسری عقاید کسانی چشم میزنند از ویژگی های تقریباً مشابهی برخورداراند از نظر آنها:

• افرادی بور هستند
• چشمان آبی بسیار روشن دارند
• فاصله بین دندانهایشان زیاد است
• لوچ اند و ریش قرمزی دارند
• فاصله بین بینی و دهان آنها خیلی کم است
• سوراخ‌های دماغشان خیلی بزرگ و چشمانشان گود است
• دارای ابروانی پیوسته هستند
• و در قسمت سفید چشمشان خال دارند

این وسایل باطل کننده طلسم ها و چشم زخم ها در هر جایی که ممکن است این اتفاق بیفتند نصب یا آویزان می­شوند، برای مثال: کنار گهواره کودکان، روی درب خانه ها و...، در مصر باستان به این اشیاء «چشم هوروس» که نمادی از قدرت پادشاهی و سلامت بود یا «چشم ازیریس» که خدای جهان زیرزمینی و زندگی پس از مرگ است می­گویند.

بعضی مواقع این چشم نظرها ممکن است در یکسری مکان ها قرار بگیرد مثل: نعل اسب، شاخ گوزن، شاخ قوچ، پوست قورباغه، پنجه گرگ و ...

چشم زخم و آداب و رسوم مربوط به آن در نقاط مختلف جهان

​

چشم‌نظر در یونان

در مکزیک و کشورهای لاتین برخی والدین برای دفع چشم زخم از تخم‌مرغ استفاده می‌کنند، با عبور دادن تخم مرغ روی بدن کودک بطور همزمان دعایی مانند ربانی می­خوانند و سپس تخم مرغ را در کاسه­ای زیر بالشت تا صبح قرار می­دهند، بدین ترتیب اگر در صبح سفیده تخم مرغ رنگ کدر و تاری داشته باشد، آن کودک چشم خورده، جالب است بدانید در ایتالیا نیز یک  شاخ کوچک قرمز (corna) را به گردن یا جاسوئیچی خود می اندازند تا از چشم زخم در امان باشند.

در فرهنگ های دیگر از جمله هند نیز از آینه برای دفع چشم زخم استفاده می­کنند، به همین خاطر یکسری آینه های کوچک در داخل کمد آویزان یا به داخل لباسهایشان می­دوزند، در اسپانیا نیز به گردن کودکان، تعویذی از جنس شبق سیاه به می اندازند که معمولاً به شکل یک مشت است و احتمالاً  به شکل مهره‌های سیاه و قرمز روی یک زنجیر طلایی هم باشد.